Jak wskazuje utrwalone orzecznictwo Sądów, w tym Sądu Najwyższego: Instytucja zachowku służy ochronie interesów majątkowych najbliższych członków rodziny spadkodawcy, wymienionych w art. 991 § 1 k.c., przez zapewnienie im, niezależnie od woli spadkodawcy, a nawet wbrew jego woli, roszczenia pieniężnego odpowiadającego określonemu ułamkowi wartości ich udziału w spadku, który by im przypadał przy dziedziczeniu ustawowym. (tak: Postanowienie SN z 5.04.2018 r., II CSK 85/18, LEX nr 2486134.)

Powyższe jasno wskazuje, że zachowek pełni wyjątkową funkcję w prawie spadkowym i ma doniosłe znaczenie prawne. W sytuacji więc kiedy możemy skorzystać z dobrodziejstwa tej instytucji warto wiedzieć, co dokładnie nam się należy. Zachowek jest roszczeniem pieniężnym – co oznacza, że żądać możemy od osoby zobowiązanej do zapłaty, konkretnej sumy pieniędzy – nie zaś udziału w majątku spadkowym pozostawionym przez spadkodawcę.

Komu przysługuje więc zachowek?

Zachowek przysługuje zstępnym (dzieci, wnuki, prawnuki itd.), małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy.

W jaki sposób określić wysokość naszego żądania?

Jeżeli uprawnionym do zachowku jest małoletni zstępny – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału.

W jaki sposób dochodzić roszczenia o zapłatę zachowku?

Samo nabycie uprawnienia do zachowku nie spowoduje wypłaty odpowiedniej kwoty pieniężnej. Uprawniony zobowiązany jest zwrócić się więc do spadkobiercy (zarówno testamentowego, jak i ustawowego) o zapłatę zachowku.

Żądanie zapłaty zachowku warto rozpocząć od nawiązania kontaktu ze spadkobiercą/spadkobiercami. Słuszną drogą będzie skierowanie pisemnego wezwania do zapłaty. Warto już na tym etapie będzie skorzystać z pomocy adwokata aby właściwie określić żądanie, konieczne może się stać przeanalizowanie i wyliczenia substratu zachowku. Wezwanie powinno zawierać wskazania konkretnej kwoty, jaka zaspokoi nasze roszczenie oraz termin i formę zapłaty.

W razie bezskuteczności wezwania do zapłaty zachowku konieczne jest skierowanie sprawy do sądu. W tym celu należy wszcząć powództwo o zapłatę, składając pozew do właściwego miejscowo
i rzeczowo Sądu.

W związku z tym, że roszczenie o zapłatę zachowku ma charakter pieniężny, ulega ono przedawnieniu. Zgodnie z treścią art. 1007 KC, roszczenia uprawnionego z tytułu zachowku oraz roszczenia spadkobierców o zmniejszenie zapisów zwykłych i poleceń przedawniają się z upływem 5 lat od ogłoszenia testamentu. Roszczenie przeciwko osobie obowiązanej do uzupełnienia zachowku z tytułu otrzymanych od spadkodawcy zapisu windykacyjnego lub darowizny przedawnia się z upływem 5 lat od otwarcia spadku.

Warto pamiętać, że instytucją pozbawiającą prawa do zachowku jest wydziedziczenie. Jednak wskazane przez spadkodawcę przyczyny wydziedziczenia muszą a być prawdziwe i polegać na określonych zachowaniach.

Jeżeli zostaliśmy wydziedziczeni przez spadkodawcę, warto dokonać analizy czy wydziedziczenie takie można podważyć albo czy zachowku będą mogły dochodzić nasze dzieci – jeśli są małoletnie, to w wyższej wysokości.

Miarkowania roszczenia o zachowek może dokonać sąd w oparciu o art. 5 kodeksu cywilnego, jeśli dochodzenie zapłaty byłoby niesprawiedliwe i sprzeczne z zasadami współżycia społecznego w okolicznościach danej sprawy.

Jak widać postępowania w sprawie o zachowek mogą być skomplikowane, a sprawy z pozoru przegrane mogą ostatecznie przynieść odwroty rezultat – dlatego warto skorzystać z porady adwokata lub prowadzenia przez kancelarię całej sprawy od A do Z.

Jeżeli poszukujecie Państwo pomocy prawnej w sprawie zachowek Łódź – zapraszam do kontaktu.